Print Short Link
Zoom In
Zoom Out

ابوریحان بیرونی و تاریخ شطرنج

جمعه 14 شهریور 1399 ساعت 02:51

اغلب کتاب هایی که در تاریخ شطرنج هستند گفته اند که شطرنج در ابتدا در «جنوب هند» شایع بوده است و هیچ کس چیزی بر آن نیفزوده است؛ چون بیرونی (م 440 ه.ق) همینقدر اطلاعات داده است و او تنها کسی است که این تاریخ را برای شطرنج ذکر کرده است.


اغلب کتاب هایی که در تاریخ شطرنج هستند گفته اند که شطرنج در ابتدا در «جنوب هند» شایع بوده است و هیچ کس چیزی بر آن نیفزوده است؛ چون بیرونی (م 440 ه.ق) همینقدر اطلاعات داده است و او تنها کسی است که این تاریخ را برای شطرنج ذکر کرده است. ابوریحان در کتاب عظیم خود، تحقیق ما للهند (بیان آنچه از هند است)، در فصلی که به ابتکارات هندیان اشاره می کند دو چیز را اسم می برد: نخست، نرد که بازی قماربازان بوده است، و او توضیحی در آن مورد نمی دهد؛ احتمالاً چون هم در ایران شناخته شده بوده است و هم چون در دوره اسلامی حرام بوده است. و دیگر، شطرنج. توضیحات او پیچیده، کوتاه و سردرگم کننده است؛ اغلب نویسندگانی که خواسته اند آن را درک کنند توضیحاتی به آن افزوده اند که با نحوه امروزی بازی و قوانین آن سازگار است. در صورتی که تضویحات ابوریحان نشان می دهد شطرنج نزد هندیان بسیار از شیوه امروزی آن دور بوده است. دست کم آن را چهار بازیکن داشته است و نحوه چینش مهره های آن کاملاً متفاوت است، هرچند که هنوز شباهت های قوانین و اسامی برقرار است. همین توضیحات کوتاه ابوریحان مهمترین سند تاریخی درباره تاریخ شطرنج در جهان است، به نحوی که تاریخ نگاری معاصر سوای گزارش او چیزی جز حدس و گمان نداشته باشد. ریچارد ایل (Richard Eales) در تایید همین معنا گفته است برای تاریخ شطرنج قبل از سال 600 میلادی هیچ منبع مستندی موجود نیست و این منبع، همان گزارش ابوریحان است.

آریا یونسی
 

سرچشمه ها:
ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد (1958) تحقیق ما للهند من مقولة مقبولة في العقل أو مرذولة، حیدرآباد دکن: مطبعة مجلس دائرة المعارف العثمانیة، صص. 146-148.
Averbakh, Yuri (2012) A History of Chess, USA: Russell Enterprice Inc. pp. 11-12.
 
عکس: بازی شطرنج از نگاره ای قدیمی از نسخه ای خطی درباره شطرنج

فیروزجا در رده هجدهم و خادم الشریعه در رده چهاردهم شطرنج جهان

فیروزجا در رده هجدهم و خادم الشریعه در رده چهاردهم شطرنج جهان

شادی پریدر: بعد از مجمع موضوعاتی را مطرح خواهم کرد

شادی پریدر: بعد از مجمع موضوعاتی را مطرح خواهم کرد

راهیابی دختران شطرنج‌باز ایران به جمع ۸ تیم برتر جام ملت‌های آسیا

راهیابی دختران شطرنج‌باز ایران به جمع ۸ تیم برتر جام ملت‌های آسیا

رونمایی از لوگوی دیجیتال لس آنجلس 2028

رونمایی از لوگوی دیجیتال لس آنجلس 2028

نخستین نشست هیات اقدامات مقابله ای با کرونا در ژاپن

نخستین نشست هیات اقدامات مقابله ای با کرونا در ژاپن

تصمیم تلخ برای فدراسیون بین المللی صخره نوردی

تصمیم تلخ برای فدراسیون بین المللی صخره نوردی

معرفی اسپانسر برندینگ پکن 2022

معرفی اسپانسر برندینگ پکن 2022

کنفدراسیون بوکس آسیا و برگزاری 4 رویداد در 2021

کنفدراسیون بوکس آسیا و برگزاری 4 رویداد در 2021

ژیمناستی که به ایستگاه آخر رسید!

ژیمناستی که به ایستگاه آخر رسید!

کناره گیری از قدرت به دلیل بیماری یا ضررهای مالی ناشی از المپیک

کناره گیری از قدرت به دلیل بیماری یا ضررهای مالی ناشی از المپیک

آرین سلیمی هم المپیکی شد/ تکواندوی ایران با ۴ نماینده در پاریس

پوستر مسابقات بین المللی یخ نوردی مستر کاپ کیش

اسلامی بیشتر از تقوی و مرادی رای آورد

میلاد تقوی رئیس فدراسیون والیبال شد

افتخار آفرینی سرخوش با راهیابی به انجمن حرفه ای های اسنوکر جهان

مبینا نعمت زاده به المپیک پاریس رسید/ دومین سهمیه برای تکواندوی بانوان ایران

فاصله یک قدمی سرخوش تا پیوستن به انجمن حرفه ای های اسنوکر جهان

کاظمیان رییس فدراسیون سوارکاری شد

مناف هاشمی: سیاست ورزش ایران کاهش دوران سرپرستی فدراسیون‌هاست

« رقابت » انتخاباتی و نه « جنگ » انتخاباتی

پایان چهار سال بلاتکلیفی ژیمناستیک تهران اعضای مجمع "خوش طینت" را انتخاب کردند

اسامی شمشیربازان ایران برای انتخابی المپیک در آسیا/ سازنجیان پای ثابت اعزام!

هاشم صیامی در انتخابات دوومیدانی ثبت نام کرد

حذف عجیب جوکوویچ به دست تنیسور رده ۱۲۳ جهان

کمک مالی کمیته المپیک به فدراسیون‌ها در پایان سال/ حقوق ۵ میلیونی برای مدال‌آوران سابق

فرا رسیدن ماه مبارک رمضان مبارک باد

داور تنیس روی میز ایران سرداور مسابقات قهرمانی آسیا شد

رئیس فدراسیون ناشنوایان مشخص شد

انتصاب سرپرست معاونت حقوقی وزارت ورزش و جوانان

پایان لیگ برتر والیبال نشسته با قهرمانی تیم چالوس