اخیرا وزیر محترم ورزش و جوانان دولت چهاردهم، جناب احمد دنیامالی، نیز از این قافله جا نمانده است و بالاخره این گزاره را به زبان آورد که باید فرهنگ پهلوانی را در همه ورزش ها زنده کنیم. در اینجا دو مطلب قابل ذکر است.
من در سال های دور، ۱۳۹۶ در این باره نوشته ام که «اخلاق پهلوانی، آخرین سرباز عصر پیشامدرن» است؛ این سرباز مرده است. در دوره مدرن زندگی نمی کند. دلایل آن ساده است: خرده فرهنگ های پیشاتجدد در دوران تجدد قابل احیا نیستند و فرهنگ پهلوانی نیز همین گونه است. زیرا شرایط آن فراهم نیست. اینطور نیست که پهلوانی و مفاهیم نزدیک به آن، مانند مروت و جوانمردی، مستقلا وجود داشته باشند آنها در کنار خرده فرهنگ های دیگر بخشی از فرهنگ عام هستند. با یک نمونه این موضوع را توضیح خواهیم داد.
پوریای ولی، پهلوان محمود خوارزمی، یکی از پهلوانان نامی و الگوی اعصار در پهلوانی است؛ اما صرفا کشتی گیر نبوده است. او یک صوفی و عارف بوده است. بخش بزرگی از اخلاق پهلوانی را از درویشی و عرفان گرفته است، جایی که جوانمردی و پهلوانی اصلی مهم است. پوریای ولی کشتی گیر بدون اینکه صوفی و عارف باشد معلوم نیست که همان پهلوانی باشد که بوده است. حال اگر می خواهیم امثال پوریای ولی پرورش دهیم نمی توانیم آنها را در ورزش پرورده کنیم بلکه باید مسلکی عرفانی هم به وزارت ورزش و جوانان اضافه کنیم و به ورزشکاران خرقه و دستار بدهیم و آنها را مشغول تذهیب نفس کنیم. ورزش ها اکنون مدون شده اند و برای آنها اخلاق ورزشی حرفه ای تعریف شده است. نمی توان همزمان از دو نظام اخلاقی متجدد و پیشامتجدد استفاده کرد.
از طرف دیگر، نگارنده نتوانست فرموده هایی درباره لزوم احیای فرهنگ پهلوانی در تمامی ورزش ها را پیدا کند تنها چیزی که هست این است که بر تهذیب نفس از طریق ریاضت کشیدن در ورزش بوده است که نهایت آن لزوما پهلوانی نیست و ایضا احیای ورزش زورخانه ای است که این یک مورد به خاطر اینکه ورزشی باستانی است و هنوز ساختار و ماهیت آن دگرگونی زیادی پیدا نکرده است و آداب کهنه خود را حفظ کرده است استثنا تلقی می شود.
می توان از فرهنگ و اخلاق پهلوانی به عنوان منابعی برای صیقل دادن اخلاق ورزشی استفاده کرد و آن را الگو قرار داد، اما احیای آن بعینه ممکن نیست. از این رو، از وزیر محترم انتظار می رود که اخلاق ورزشی حرفه ای و متجدد را نادیده نگیرد و امید زیادی به احیای فرهنگ پهلوانی نبندد.
به قلم آریا یونسی