هفتمین تیم صاحب عنوان
وقتی ایران در سال 1974 برای حضور در مسابقات قهرمانی آسیا راهی کره جنوبی شد، نزدیک یک دهه از شکل گیری این مسابقات می گذشت. تا آن زمان 4 دوره از برگزاری مسابقات زنان آسیا گذشته بود که در این مدت کره جنوبی 3 و ژاپن یک بار قهرمان آسیا شده بودند و تایوان با یک نایب قهرمانی و 3 عنوان سومی و فیلیپین، تایلند و مالزی با یک عنوان چهارمی، دیگر نامهای شناخته شده بسکتبال زنان تا آن زمان بودند. اما در سال 1974 ایران نام خود را به عنوان قدرتی نوظهور مطرح کرد.
***
آخرین برد طی نیم قرن
رقابت های سال 1974 طی روزهای 22 تا 30 ژوئن در دو گروه برگزار شد. در اولین گروه کره جنوبی، ایران، هنگ کنگ و ویتنام جنوبی شرکت کردند. در این مسابقات ایران با شروعی فوق العاده (82-49) ویتنام جنوبی را در هم کوبید. نیمه نخست مسابقه هم (51-27) به سود ایران به پایان رسید. ایران در دیدار دوم هم (79-44) مقابل هنگ کنگ پیروز شد در حالی که در نیمه نخست هم (39-18) پیش بود.
در آن زمان کسی نمی توانست تصور کند که آخرین برد ایران در مدت زمانی نزدیک به نیم قرن خواهد بود!
***
ایران، تیم چهارم آسیا
در دیدار برای تعیین سرگروه، ایران در نیمه نخست مسابقه با کره میزبان (60-15) عقب افتاد و سرانجام هم مسابقه را (108-31) به حریف واگذار کرد. با این شکست ایران در گروه خود دوم شد. از گروه دوم هم ژاپن و تایوان به مرحله دوم صعود کردند و در این مرحله 4 تیم شرکت کننده به صورت دوره ای با هم مسابقه دادند. جایی که ایران در برابر ژاپن(108-29)، مقابل کره جنوبی (75-35) و سرانجام در برابر تایوان(83-47) مغلوب شد و به عنوان چهارم مسابقات قناعت کرد. اختلاف رقبا با ایران آن قدر زیاد بود که مقامی بهتر از چهارمی برای ایران میسر نبود و به نظر هم نمی رسید تا سالها ایران شانسی برای رسیدن به جایگاه این تیم ها داشته باشد. هرچه بود دختران ایران در بین 7 کشور شرکت کننده در آن مسابقات با 2 برد و 4 باخت چهارم شدند و در همان سال آماده حضور در بازیهای آسیایی شدند.
***
تنها جایزه ایران
در پایان رقابت ها جایزه MPP به زهرا( مهین) کوره چیان تعلق گرفت. جایزه ای که به محبوب ترین چهره مسابقات( Most Popular Player) مسابقات تعلق می گرفت. این تنها جایزه ای بود که یک بسکتبالیست زن ایرانی در تاریخ مسابقات دریافت می کرد. تصاویر این جام را که از سایت جام نخت جمشید گرفته شده است، مشاهده می کنید.
بسکتبال زنان در بازیهای آسیایی
شهر تهران از سوم تا چهارده سپتامبر 1974 میزبان رقابت های بسکتبال زنان بازیهای آسیایی بود. در نخستین میزبانی یک شهر از غرب آسیا( تهران)، بسکتبال زنان هم به برنامه بازیها اضافه شده بود. در بین تیمهایی که در مسابقات قهرمانی آسیا بالاتر از ایران قرار گرفته بودند، ژاپن و کره جنوبی در بازیهای آسیایی نیز حضور داشتند. خبری از تایوان نبود و این مساله می توانست ایران را یک گام به مدال نزدیک تر کند. اما در عوض چین و کره شمالی در مسابقات شرکت کرده بودند تا ایران دو گام از مدال دور شود!
***
چهار باخت در بازیهای آسیایی تهران
در تهران، دختران ایران در روز نخست،(89-24) از ژاپن باختند و دو روز بعد هم (95-36) مقابل کره شمالی تن به شکست دادند. ایران در برابر چین عملکرد قابل قبولی داشت اما سرانجام (89-60) مغلوب چین تازه وارد شد. سرانجام نوبت به باخت (74-43) مقابل کره جنوبی رسید. باختی که آخرین مسابقه ایران در تاریخ بسکتبال بازیهای آسیایی محسوب می شد. در این مسابقات ژاپن با برتری (71-70) مقابل کره جنوبی قهرمان آسیا شد و چین هم پس از کره و به لطف برد (98-83) در برابر کره شمالی، عنوان سوم مسابقات را از آن خود کرد. زنان ایران هرچند همه مسابقات خود را باختند و آخر شدند، اما در بین پنج تیم آخر شدند و به این ترتیب عنوان پنجمی آسیا به نام آنان ثبت شد. وقتی دختران ایران عنوان پنجمی بازیهای آسیایی را از آن خود کردند، کسی فکر نمی کرد که برای کسب عنوان بعدی، باید 45 سال انتظار کشید.
***
محو شدن ایران از بسکتبال آسیا
هنوز انقلاب نشده بود و بحث پوشش بسکتبالیست های دختر ایران اصلا مطرح نشده بود که بسکتبال دختران ایران کاملا از مسابقات بین المللی فاصله گرفت. در 1976 تنها هفت تیم شرکت داشتند و خبری از ایران نبود. مسابقات به صورت دوره ای برگزار شد و با حضور تیمهایی چون مالزی، سنگاپور، فیلیپین و هنگ کنگ، ایران می توانست بعد از چین و کره جنوبی و ژاپن( تیمهای اول تا سوم)، مقام چهارم خود را تکرار کند. در سال 1978 هم 9 تیم شرکت کردند و این بار کره جنوبی، چین و ژاپن اول تا سوم شدند. در حالی که اندونزی و سری لانکا هم به جدول اضافه شدند. تیمهایی که ایران از پس آنها هم بر می آمد اما ایران شرکت نکرد و مالزی عنوان چهارم آسیا را از آن خود ساخت.
***
در انحصار چهار کشور
ماکائو و فیلیپین دیگر تیمهایی بودند که عنوان چهارمی آسیا را از آن خود کردند. اما پس از آن و در اواسط دهه 80، چین، کره جنوبی، ژاپن و چین تایپه چهار عنوان برتر آسیا را از آن خود کردند. از 1984 تا امروز فقط یک بار یکی از این تیمها عناوین چهارگانه را از آن خود نساختند و آن مربوط به سال 2017 بود که استرالیا به جای تایپه در جمع چهار تیم قرار گرفت و با شکست مقابل ژاپن نایب قهرمان آسیا شد.
از جاکارتا تا غرب آسیا
سرانجام چهار دهه گذشت و دختران ایران مجوز حضور در بسکتبال را گرفتند و کار را با بسکتبال سه نفره آغاز کردند. در بازیهای آسیایی جاکارتا بسکتبال سه نفره دختران ایران با برد مقابل قزاقستان و باخت از تایلند به جمع هشت تیم برتر آسیا رسید و هرچند (21-7) از چین باخت و حذف شد، اما عملا زمینه حضور بسکتبال 5 نفره ایران در مسابقات فراهم شد. امری که با سومی بسکتبال دختران ایران در غرب آسیا به اوج رسید.
حالا 45 سال گذشته است و ایران در بین چهار تیم منطقه غرب آسیا سوم شده است. عنوانی که در مقایسه با عناوین نیم قرن قبل، ناچیز به نظر می رسد اما گاهی اوقات، ارقام و عناوین نمی توانند گویای بسیاری از مسائل باشند و آنان که مشکلات بسکتبال زنان را در دهه های اخیر دیده اند، می دانند این عنوان چه ارزشی دارد. عنوانی که می تواند یک آغاز برای بسکتبال زنان ایران باشد.
این که نیم قرن عقب افتادن بسکتبال ایران از جریان بسکتبال مدرن دنیا چگونه جبران خواهد شد، امری است که نیازمند برنامه ریزی بسیار دقیق می باشد.
مهدی زارعی