*مقدمه:
دکتر علی افتخاری یکی از چهره های شناخته شده در وزارت ورزش و جوانان و کمیته ملی المپیک می باشد که در بیشتر رویدادهای بین المللی ورزش پس از انقلاب اسلامی با عناوین گوناگون حضور داشته است. همکاری او با کمیته ملی المپیک به سال های ۱۳۵۹-۶۰ باز می گردد و در بخش های مختلف از جمله مترجم، ناظر، مشاور و مشاور عالی و ... همکاری داشته است و نزدیک به 16 سال است که عضو اتحادیه جهانی کشتی است. کمتر از یک هفته تا المپیک پاریس 2024 باقی مانده است و در خصوص مسائل کلان ورزش و المپیک به ایشان رجوع کردیم تا سخنانشان را بشنویم و منتقل کنیم.
*شرایط فعلی ورزش کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟
گرانی اجناس ورزشی، امکانات ورزشی، اماکن ورزشی و به طور کلی مسائل اقتصادی از موانع پیش روی ورزش است. تصمیمات سیاسیون و مجلسی که هیچ اطلاعی از ورزش ندارندنیز مزید بر علت می شود. منظورم این است که از متخصصان ورزشی کشور هیچکدام در ورزش نیستند و همین دلیل متاسفانه باعث شده ما با تصمیماتی در دو دهه اخیر مواجه شدیم که آسیب های بسیاری را بوجود آورده است.
مستحضر هستید که در قانون اساسی: بهداشت، درمان،آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان است. اما اماکن ورزشی سازمان تربیت بدنی و وزارت ورزش فعلی با توجه به اینکه باید در اختیار جوانان باشد ، با یک مصوبه به عنوان ماده 88 به عنوان اجاره و واگذاری به بخش خصوصی موجب شده تا آسیب های بزرگی به ورزش همگانی و قهرمانی ما وارد بشود. از طرف دیگر متاسفانه ورزشی ها برای ورزش تصمیم نمی گیرند.
من این پرسش را بارها از مسئولان مختلف در دولت های مختلف پرسیده ام که ورزش اولویت چندم است؟ هیچ مقام سیاسی تا کنون به این پرسش پاسخ نداده است. به عنوان مثال در آتن وقتی طلا می گیریم مسئولان سریالی پیام می دهند و عکس میگیرند و ورزش می شود اولویت اول. پس از المپیک و فراموشی این احساسات ، این اولویت به انتهای جدول می رود. البته در لندن و ریو و... هم موفقیت های بسیاری داشتیم.
چند سال پیش در وزارت بهداشت اگر اشتباه نکنم آماری گرفته بودند که ورزش در اولویت سیزدهم مردم قرار گرفته است. همچنین خود مردم هم بر اساس آمار زمانی به ورزش روی می آورند که برگه آزمایشگاه دستشان باشد، چربی، قند خون و .. بالا باشد تا مردم بالاجبار سراغ ورزش بیایند. ورزش برای درمان استفاده می شود.
*گفته می شود شما بیشترین المپیک را در کشور ما تجربه کرده اید آیا تایید می کنید؟ از المپیک هایی که رفته اید برایمان بگویید و چه چیزی در این رویداد ها شما را جذب کرده است؟
المپیک بارسلون اولین بود که در خاطر دارم. البته ادعا ندارم که بیشترین المپیک را رفته باشم. زیرا کسی نیست که آماری گرفته باشد. المپیک بارسلون، سیدنی، آتن، پکن، لندن، ریو، توکیو و این المپیک پاریس که به دعوت فدراسیون جهانی کشتی انشالله به فرانسه می روم، هشتمین المپیک من است.
خاطرات بسیاری از المپیک دارم، اما بهترین خاطراتم برای المپیک ریو بود که با اقتدار وارد عرصه المپیک شدیم و لندن که بیشترین مدال ها و ارزشمندترین ها را گرفتیم. خاطرات بسیاری وجود دارد اما شما باید ببنید چه بخشی را می خواهید. بخش ورزشی را می خواهید، مدالی، حاشیه ای یا چیزهای دیگر.
*جذابیت المپیک برای شما در چیست؟
قبل از اینکه تجربه کنم و به المپیک ها بروم، جذابیتش این بود که نماد المپیک، منشور، صلح و دوستی و مودت که الفت با مردم دنیا است را به عینه دیده ام و تا امروز برایم تداوم داشته است. من 9 تا از بازی های آسیایی را هم تجربه کرده ام. این حلقه های المپیک که قاره ها، فرهنگ ها، افکار، تمدن ها و ... که مردمان کشورها را به هم نزدیک می کند. البته تا حدودی تنها می تواند در شعار خلاصه شود. یعنی نتایج المپیک، رقابت هایی که بر سر مدال ها بوجود می آید، باعث می شود که آن نزدیکی و الفت تا حدودی به عداوت هم تبدیل شود.
ولی در کل خود منشور المپیک و پیام المپیک به وسیله برگزار کنندگان منتقل می شود. آنچه من دیده ام این است که هدف از تشکیل المپیک، آن طور که تبیین شده اکنون اجرایی نمی شود و از اصل آن فاصله گرفته ایم. گاهی هم لابی هایی می شود توسط فدراسیون های جهانی که به دور از مبانی اخلاقی است.
*ملاک موفقیت و شکست کشور ها در مسابقاتی مانند المپیک را در چه می بیند. و تفاوت المپیک با سایر رویدادهای جهانی در چیست؟
المپیک تفاوت بسیاری با بازی های قاره ای و جام های جهانی دارد. به دلیل اینکه تمامی کشورها بعضا بالای 195 کشور در المپیک ها شرکت می کنند. فوتبال، محدود است با سهمیه های محدود مثلا از آسیا 6 کشور می روند. در بازی های آسیایی فقط کشورهای یک قاره هستند. اما المپیک فراخوان ورزشکاران سراسر دنیا است و هدفش همین نزدیک کردن مردم به هم است. علی الصول تفاوت بسیاری با دیگر رویدادها دارد.
رمز موفقیت و ناکامی یک کشور از دبستان آغاز می شود. اینکه ما بگوییم ورزش در اردوهای تیم ملی است، درست نیست . ما ورزشمان از آموزش و پرورش شروع می شود. موفقیت کشورهایی که ورزش قوی و اصولی و علمی دارند، بهترین ها را در مدارس بوجود می آورند در ورزش هم قویتر هستند، مثل چین و آمریکا. در حقیقت اینها در مدارسشان امکانات بسیار زیادی را در اختیار دانش آموزان قرار می دهند. تشکیلات تیم های ملی ما از همین مدارس پایه ریزی می شوند.
متاسفانه در کشورهای آسیایی ما ضعف داریم. بعضی کشورها فوق العاده خوب هستند و برخی هم مثل ما چون اهمیت زیاد به مدارس نمی دهند ناکامی هایشان شکل می گیرد.
ما اکنون به تک مدال های کشتی، تکواندو، وزنه برداری و اینها دل خوش کرده ایم. دلیل اینکه ما برای ژیمناستیک، دوو میدانی، شنا هیچ امکاناتی در مدارس نداریم. شما الان آموزش پرورش تان هیچ امکاناتی ندارد. وزارت آموزش و پرورش در مقایسه با دیگر دستگاه ها به دلیل تعدد دانش آموزی هیچ سرانه ورزشی نداریم و عدد صفر است. همین مدارس دولتی هم کم کم به مدارس غیر انتفاعی تبدیل می شود اینها که هیچ امکاناتی ندارند و چند واحد را اجاره می کنند و کلاس درست می کنند و ورزش هیچ جایگاهی در آن نخواهد داشت. پس یکی از دلایل عدم موفقیت ما همین نداشتن امکانات مدارس ابتدایی است که نمی توانیم استعدادیابی و یا استعداد پروری کنیم.
اماکن ورزشی وزارت ورزش و جوانان هم که در اختیار بخش خصوصی است و باید هزینه کرد. اگر دولت و مجلس برای ورزش اهمیت قائل بودند و ورزش را فراتر از سرگرمی می دیدند شرایط اینگونه نبود.
اگر ورزش همگانی را تقویت می کردیم، و در اختیار مردم به صورت مجانی قرار می دادیم شرایط بهتر بود. شما اکنون ببینید یک جوان در هر استانی آیا امکان یادگیری شنا دارد؟ در هیچ کجای کشور چنین امکاناتی وجود ندارد. چه در اماکن مربوط به وزارت ورزش و یا خصوصی که باید بروید و پول بدهید.
ما برای پیشرفت ورزش باید ورزش آموزشگاهی را تقویت کنیم ورزش ما در این حوزه درست به دو سه دهه گذشته سقوط کرده است و قابل کتمان نیست و ما نمی توانیم توقعی داشته باشیم.
دولت ها بر این اساس حق ندارند از ورزش انتظار مدال داشته باشند. وضعیت اقتصادی خانواده ها هم به گونه ای نیست که بتوانند تجهیزات ورزشی و اماکن ورزشی را برای فرزندانشان فراهم کنند. بنابراین انتظار داشتن از ورزش بعد از هر المپیک و بازی های آسیایی در مجلس یک فراکسیون ورزش است که الحمدالله 250 عضو دارد و همه هم برای اینکه به ورزش بچسبند در آن عضو می شوند. به محض این که ما نتیجه نگیریم در رویدادی، کمیته ای تشکیل می دهند تحت عنوان کمتیه بررسی شکست ایران در فلان مسابقات.
آقایون مجلس، شما که خودتان یک سد بزرگ به عنوان ماده 88 بوجود آوردید، مالیات بر ارزش افزوده را تصویب کردید و معافیت ورزش را لغو کردید، چرا انتظار دارید؟ اکنون یک پیرزن یا پیرمردی که می خواهد برای آب درمانی به استخر برود همان مقدار مالیاتی می دهد که یک قهرمان ورزشی برای استفاده از استخر پرداخت می کند. در سایر رشته ها هم چنین است.
بودجه ورزش کشور نسبت به توقعات و انتظارات تقریبا به منفی رسیده است. با این گرانی ها غیر قابل باور است. بودجه کل فدراسون ها با اولین اعزامشان تمام می شود. برای درک مسئله باید ببینید که چه به ورزش داده اند و چه می خواهند.
دولت باید از ورزشی ها کمک بگیرد. فکر سالم در این حوزه به همراه تخصص نیازمند است. انسان های متخصص ورزش اساسا به کار گرفته نمی شود. شما به وزارت امور خارجه بروید، حتی مسئول ورزش سازمان خود را از خودشان انتخاب می کنند اما در وزارت ورزش می بینیم که معاون جوانان و همگانی هم از سیاسون هستند . گاهی در وزارت ورزش احساس وزارت خارجه می کنید چون اکثرا غریبه هستند.
پس اگر می خواهیم پیشرفت کنیم و علل ناکامی را بررسی کنیم باید از مجلس شروع کنیم .مجلس تا الان علیه ورزش بوده است و مسئولیت اخلاقی، عرفی و قانونی این حرف را بر عهده می گیرم. مجلس تا کنون هیچ قدمی برای ورزش بر نداشته است. با تصویب ماده 88 و تصویب مالیات برای ورزشی، در دولت گذشته هم پیشنهاد دادند مالیات اخذ شود. در کجای دنیا از ورزش همگانی و آماتوری مالیات می گیرند؟ خب اینجا آمدند از باشگاه انتهای روستاهای کشور تا مرکز کشور به یک فرمول مالیات اخذ شود. در بالای 135 کشور ورزش از مالیات معاف است و اختیارات و امکانات را هم بهشان می دهند.
ما باید امکات را به مدارس ببریم و زیرساخت ها را تقویت کنیم در آن زمان است که موفق می شویم وگرنه وضع نه تنها بهتر نمی شود بلکه بدتر هم می شود.
*چند سال است که در اتحادیه جهانی کشتی یا همان فدراسیون جهانی هستید و در کدام بخش فعالیت دارید؟ آیا این پست ها کمکی هم به ورزش ما کرده است؟
به مدت هشت سال عضو کمیسیون رسانه فدراسیون جهانی کشتی بودم و اکنون به همان مقدار هم عضو کمیسیون مارکتینگ و اسپانسرینگ شان می باشم و به دعوتشان به پاریس می روم. نامه رسمی به فدراسیون زدند و من خواهم رفت. درباره فدراسیون کشتی هم بگویم که اکنون یکی از بهترین هاست در زمینه امکانات و من این موضوع را به آقای لالوویج هم چه در صربستان و چه به صورت مکتوب گفته ام. هتل، سالن های تمرینی در حد المپیک، استخر، خوابگاه های مجهز و سالن غذاخوی و دیگر نیازمندی ها را فراهم آوردند. افتخار می کنم که بگویم بواسطه همین سمت ها حداقل دو بر کشتی را از تعلیق نجات داده ام.
*تفاوت المپیک پاریس و توکیو چه خواهد بود؟
نمی توان تفاوت را فقط در این دو المپیک دانست و باید المپیک های دیگر را هم در نظر آوریم. المپیک توکیو در زمان کرونا وضعیت خاصی بود و کشور ما موفقت هایی هم در آنجا داشت. در ریو و لندن که بسیار موفق بودیم اما پاریس به دلیل همین که تبلیغات نمی شود من برای آن تعبیر میلیتاری یا نظامی را به کار می برم. به دلیل تهدید هایی که داعش و ... می کند خود میزبان هم هراسناک است و در شرایط عادی نیست و آن روحیه اصلی المپیک را مشاهده نمی کنیم . ضمن آنکه تجربه نشان داده در کشورهای اروپایی المپیک آن توقعات لازم که مثلا در برزیل یا پکن برگزار می شود را مشاهده نکنیم. به راستی که پکن یکی از رویایی ترین بود و لذا ما باید توقعات را پایین بیاوریم.
اما نتایج کاروان برای ما متاسفانه به دلیل نداشتن اولویت نزد مسئولان و عدم مصوبات قوی و حمایتگر در مجلس، عدم کنترل بر فدراسیوها اکنون نظارت بر تیم های ملی چه توسط وزارت ورزش و چه توسط کمیته ملی المپیک حداقلی است و بر کس پوشیده نیست. کنترل بر فدراسیون ها و اردوها بسیار ضعیف شده و همین امر افزایش دوپینگ را در سال های اخیر پدید آورده است. و هشدار به ماست که دوپینگی هایان افزایش پیدا کند .
یک ورزشکار وقتی که می خواهد به بازی های آسیایی یا المپیک برود، باید در اردو، خانه، بیرون و .. تحت کنترل و نظارت باشد . گاهی ممکن است اعضای خانواده یا یک دوست دارویی را داخل آب و غذا بریزد و سرانجام موجب محرومیت شود.
اکنون تمام چشم های خیره سیاسیون و مسئولان وزارت ورزش بر روی کشتی متمرکز شده است و این آسیب میزند. کشتی گیران را تحت فشار روحی و روانی قرار می دهد. اگر بسیار زیاد بزرگ نمایی شود توقعات را بالا ببرند ممکن است اثرات مخربی داشته باشند و از مسئولان می خواهم فشار را از روی کشتی بردارند. فراسیون کشتی ما اعم از مسئولان، مربیان و ورزشکاران کار خودشان را بلدند و سال ها کار کرده اند و اکنون تیم های آزاد و فرنگی ما بسیار آماده هستند. اما در دیگر رشته ها شخصا امید زیادی ندارم که مدال های خوش رنگی بگیریم اما نمی توانم نام ببرم که مبادا ورزشکاری را تضعیف کنیم . همه ما باید تلاش کنیم اعزام خوب، امکنات خوب و ... را فراهم کنیم و انصافا کمیته ملی المپیک و وزارت ورزش و جوانان تمام تلاش خود را در این زمینه به کار گرفته اند و من امیدوارم مثل دیگر ایرانی ها المپیک خوبی داشته باشیم اما سطح توقعات مدالی مردم را باید در مقایسه با المپیک ریو، توکیو و ... مدیریت کنیم ورزش ما در زمان افت است و کنترلمان کمتر شده است.
*با توجه به تجربه جام جهانی فوتبال و بازی های آسیایی اخیر به نظر می رسد توجه و علاقه مردم به ورزش کم شده است، به نظر شما المپیک پاریس هم با اقبال کم مردمی همراه می شود؟
گمان نمی کنم از علاقه مردم کم شده باشد بلکه ما از علاقه مردم کم کردیم. حضور سیاسیون در ورش البته مدیران خوب سیاسی هم داشته ایم اما نام نمی برم. به طور کلی آن چیز مهم این است که از علاقه ها کاسته ایم. وقتی مردم می بینند که ورزش همگانی را در وزارت ورزش نابود کرده اند، زیرا به متخصص نداده اند. یکی از جنبه هایی که علاقه مردم به ورزش را افزایش می دهد همین ورزش همگانی است. مردم را باید برای رو آوردن به ورزش تشویق کرد. ما استعداد ها و دانشمندان ورزشمان را ازشان بهره نمی گیریم. چون امر ورزش دست ورزشی ها نیست، مردم مایوس می شوند. خوشحالم بگویم که برای نخستین بار کلید ورزش را به کارمند وزارت ورزش داده اند برخی مخالف ایشان هستند و برخی موافق اما باید دید که چه به او داده ایم و چه می خواهیم. یک اعزام به خارج از کشور بودجه کمیته و وزارت را تمام می کند.
آقای هاشمی به عنوان وزیر با دولت و مجلس دعواها داشته تا بودجه بگیرد. به شما می گویم نه کمیته و نه وزارت هیچ کم نگذاشته اند.
*در پایان اگر سخنی دارید بفرمایید.
من به دولت آقای رئیس رای نداده بودم اما ایشان در رابطه با ورزش کم نگذاشتند و حمایت بسیاری کردند. ایشان اولین دولت در تاریخ بود که کلید عمارت ورزش را به دست کارمند این اداره داد.
*انتخاب درستی بود؟
بله. شما وقتی در اداره ای استخدام می شوی باید پیشرفت کنی نه اینکه از جای دیگه ای بیاورند. گاهی واردات مدیر خوب است اما نه اینکه با اتوبوس به ورزش بیایند. یکبار به یکی از وزرا ورزش گفتم شما ورزش را اجاره به شرط تملیک داده اید، تمام معاونین از بیرون آمدند. این که نمی شود. وزارت ورزش خودش نخبگانی دارد، چرا از آنها استفاده نمی کنید؟!
من کاری ندارم که آقای هاشمی موفق بوده یا نبوده اما نخستین مرتبن است که وزیر ورزش را از خود وزارت انتخاب می کنند. اما می گویم موفق هم بوده است. احترام به پیشکسوتان، ورزشکاران و حتی کارکنان وزارت .
امیدوارم در زمان آقای پزشکیان هم ورزش ما پیشرفت کند و انتصابات خوبی شکل بگیرد. چراکه پیروزی دولت، پیروزی ملت ایران است. نباید به دنبال ریشه کن کردن باشیم بلکه باید ورزش را تقویت کنیم. والسلام/
گفتگو و تنظیم: حسین محمدی