این مقاله با استناد به اخبار و مصوبات جاری، در پی اثبات این فرضیه است که تمایز شفاف چهار حوزه ورزشی و توزیع عادلانه بودجه، کلید خروج از بن‌بست کنونی است.
تحلیل وضع موجود: چرخه معیوبی به نام «عدم شفافیت»
ورزش ایران در حال حاضر شاهد هاله‌ای از ابهام در نقش‌ها و مسئولیت‌هاست. این ابهام، خود را در چند پدیده مشخص نشان می‌دهد:
· جابه‌جایی نقش‌ها: هنگامی که وزارت ورزش با نهادهای دولتی یا عمومی بودجه و انرژی خود را برای مدیریت باشگاه‌های حرفه‌ای و حل مشکلات مالی آن‌ها صرف می‌کند، ناخواسته از رسالت اصلی خود در توسعه ورزش همگانی و پرورش استعدادها بازمی‌ماند. این مداخله گاه ضروری می‌نماید، اما در نهایت به یک «عادت ساختاری» مبدل میشود.
· بودجه‌های نامشخص: عدم شفافیت در تخصیص بودجه به هر یک از این چهار عرصه، امکان هرگونه برنامه‌ریزی، رصد و ارزیابی واقعی را سلب می‌کند. وقتی ندانیم هر ریال بودجه عمومی به کدام سمت حرکت می‌کند، چگونه می‌توان بازخورد عملکرد را سنجید؟
· فقدان پاسخگویی: در چنین شرایطی، وقتی هدفی محقق نمی‌شود، مشخص نیست کدام نهاد باید پاسخگو باشد. این «برهوت پاسخگویی» به عاملی برای تداوم بی‌برنامگی تبدیل میشود.
پیشنهاد مدل بهینه: نقشه راهی برای خروج از بحران
مدلی که به محضرتان عرضه میشود ، مبتنی بر تفکیک مسئولیت‌ها بر اساس ماهیت و مأموریت ذاتی نهادهاست. این مدل را می‌توان به شرح زیر تفکیک کرد:
1. ورزش همگانی: متولی اصلی، مدیریت شهری و وزارت بهداشت
· ماموریت: ترویج فعالیت بدنی برای تمامی اقشار جامعه به عنوان یک «حق شهروندی» و ابزاری برای ارتقای سلامت عمومی.
· شاخص عملکرد: سرانه فضای ورزشی، درصد شهروندان فعال، کاهش هزینه‌های درمانی ناشی از کم‌تحرکی.
2. ورزش آموزشی-تربیتی: متولی اصلی، نهادهای آموزشی
· ماموریت: کشف و پرورش استعدادها، ترویج اخلاق ورزشی و تربیت نیروی انسانی.
· وزارت آموزش و پرورش: استعدادیابی در مدارس.
· وزارت علوم، تحقیقات و فناوری: ورزش دانشگاهی.
· سایر نهادهای آموزشی: ساماندهی ورزش در حوزه‌های خود.
· شاخص عملکرد: تعداد مدارس و دانشگاه‌های فعال، آمار استعدادهای شناسایی شده.
3. ورزش قهرمانی: متولی اصلی، وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک
· ماموریت: کسب مدال و پرچمداری در عرصه‌های بین‌المللی.
· شاخص عملکرد: تعداد مدال‌های بین‌المللی، رتبه در رنکینگ‌های جهانی.
4. ورزش حرفه‌ای: متولی اصلی، باشگاه‌ها و نهادهای اقتصادی
· ماموریت: اداره باشگاه‌ها به عنوان بنگاه‌های اقتصادی سودآور و توسعه لیگ‌های پربیننده.
· شاخص عملکرد: درآمدهای اختصاصی، تعداد تماشاگر، عملکرد ورزشی.
ضرورت فعالیت و تقویت شورای عالی ورزش: کلید هماهنگی مدل پیشنهادی
خوشبختانه، سازوکار قانونی برای هماهنگی بین این نهادهای متعدد پیش‌بینی شده است: شورای عالی ورزش و تربیت بدنی. بر اساس مصوبات مجلس، ترکیب این شورا شامل روسای قوای سه‌گانه، وزرای کلیدی و نمایندگان بخش‌های مختلف ورزشی است. این شورا می‌تواند با اختیارات قانونی خود، نقش دستگاه هماهنگ‌کننده و ناظر کل را ایفا کند.
ماموریت‌های اصلی این شورا در مدل جدید می‌تواند این موارد باشد:
· تصویب سیاست‌های اجرایی توسعه ورزش برای هر چهار حوزه.
· تعیین و تقسیم بودجه شفاف ملی برای هر بخش.
· رفع چالش‌ها و موانع توسعه ورزش و نظارت بر حسن اجرای مصوبات.
نتیجه‌گیری: وقت اقدام فرارسیده است
آقای وزیر؛ شما قریبا در اغاز راه وزارت قرار دارید. چه سرمایه‌ای ارزشمندتر از این که بتوانید با استفاده از اختیارات قانونی و پشتوانه شورای عالی ورزش، بنیان یک تحول ساختاری را بنا نهید. این تغییر، اگرچه در کوتاه‌مدت با مقاومت‌هایی روبرو خواهد بود، اما در بلندمدت:
· پاسخگویی را نهادینه می‌کند.
· شفافیت را به ارمغان می‌آورد.
· و ورزش ایران را از چرخه معیوب کنونی نجات خواهد داد.
زمان آن رسیده که با شجاعت، نقشه راهی را ترسیم کنیم که در آن، هر نهاد در جایگاه واقعی خود قرار گیرد و هر شهروند ایرانی، سهم خود را از ورزش به وضوح ببیند. این تنها راه تحقق وعده شما برای فردایی روشن‌تر برای ورزش ایران است.
دکتر محمد ابراهیم مداحی