این محرومیت نه‌تنها سلامت جسمی آن‌ها را تهدید می‌کند، بلکه ریشه در آسیب‌های روانی، خانوادگی و اجتماعی نیز می‌دواند. ورزش زنان، اگر به‌درستی شناخته و مدیریت نشود، می‌تواند به یکی از حلقه‌های گم‌شده توسعه انسانی در کشور بدل شود.
*نوجوانی*: جست‌وجوی هویت در غیاب الگو
نوجوانان دختر، در آغاز بلوغ جسمی و روانی، بیش از هر زمان دیگری به الگو، حمایت و فضای امن برای ورزش نیاز دارند. اما اغلب با قضاوت‌های ظاهری، فشارهای آموزشی و نگاه‌های محدودکننده مواجه‌اند.
ورزش در این دوره می‌تواند نقش پیشگیرانه‌ای در کاهش اضطراب، افسردگی، اعتیاد رفتاری و حتی رفتارهای پرخطر جنسی داشته باشد. اما بدون برنامه‌ریزی تربیتی و رسانه‌ای، این فرصت طلایی از بین می‌رود.
*جوانی: *چندنقشی بودن و فراموشی بدن
زنان جوان، درگیر نقش‌های همزمان شغلی، تحصیلی، همسری و مادری‌اند. بسیاری از آن‌ها فرصت، انرژی یا فضای ذهنی برای ورزش ندارند. اما این همان سنی است که زنان بیش از هر زمان دیگری به تعادل هورمونی، تقویت عضلات، تخلیه روانی و بازسازی درونی نیاز دارند.
در این میان، بدن‌های ناآماده، سبک زندگی کم‌تحرک، و فشار روانی، خود را در قالب مشکلات مزمن فیزیکی، چاقی، ناباروری یا زایمان‌های دشوار نشان می‌دهند.
اغلب زنان جوان بدون آگاهی و آمادگی با بدنی ضعیف و ذهنی خسته وارد بارداری می‌شوند و با مشکلات جسمی و روحی پس از زایمان رها می‌شوند؟
*سالمندی:* فراموش‌شدگان فعال
برای بسیاری از زنان سالمند، ورزش آخرین شانس برای حفظ استقلال، عزت‌نفس و پیوند اجتماعی است. اما متأسفانه نه مراکز ورزشی متناسب با شرایط آنان طراحی شده، نه برنامه‌های تلویزیونی و رسانه‌ای، تصویری فعال از زنان مسن ارائه می‌دهند.
سالمندی زنان اگر با تحرک، ورزش، جمع‌گرایی و عزت‌بدنی همراه باشد، کیفیت زندگی آن‌ها را ده‌ها برابر افزایش می‌دهد. وگرنه، ما با نسلی از سالمندان زن تنها، منزوی و وابسته روبه‌رو خواهیم شد.
*آسیب‌هایی که در سکوت ریشه می‌دوانند*
نبود ورزش منظم برای زنان فقط یک دغدغه بهداشتی نیست؛ بلکه به آسیب‌های اجتماعی، خانوادگی و حتی حقوقی منجر می‌شود.
زنانی که تحرک، شادی درون‌زا، آگاهی بدنی و تخلیه روانی نداشته باشند، بیشتر مستعد افسردگی، پرخاشگری، فرسودگی زناشویی و نارضایتی‌های عاطفی‌اند. بسیاری از پرونده‌های دادگاه‌های خانواده، از فقدان مراقبت شخصی و تحرک زنانه نشأت گرفته‌اند.
به‌علاوه، ورزش می‌تواند از زایمان‌های پُرخطر، افتادگی رحم، دیابت بارداری، اختلالات کف لگن و مشکلات هورمونی نیز پیشگیری کند. اما متأسفانه زنان بسیاری از مزایای ورزش پیش از بارداری، در دوران بارداری و پس از آن بی‌خبرند.
*راهکار چیست؟ مدیریت، آموزش، الگو و حمایت*
اگر بخواهیم زنان در مسیر زندگی خود، ورزش را به‌عنوان بخشی از هویت زنانه بپذیرند، باید با یک نگاه چندبعدی به میدان بیاییم.
ما نیازمند:
✅ مدیریت سنی‌محور در سیاست‌گذاری‌ها
✅ الگوسازی زنانه و واقعی در رسانه‌ها
✅ آموزش سلامت‌محور در خانواده و مدارس
✅ حمایت اجتماعی و اقتصادی هدفمند هستیم.
این عناصر نه‌تنها باید در کنار هم، بلکه با مشارکت فعال خود زنان، مربیان زن، روان‌شناسان و جامعه‌شناسان طراحی و پیاده شوند.
*زنانی که حرکت می‌کنند، جامعه‌ای را حرکت می‌دهند*
هر زن ایرانی، اگر بداند ورزش فقط برای اندام نیست، بلکه برای آرامش، هویت، ارتباط، پیشگیری، مادری و سالمندی‌اش است، با جان و دل آن را انتخاب می‌کند.
در مسیر توسعه، اگر زنان را فقط به عنوان مادر، همسر یا شاغل ببینیم و نیاز آن‌ها به تحرک، قدرت بدنی، آزادی حرکتی و مراقبت از خود را نادیده بگیریم، توسعه‌مان ناتمام خواهد ماند.
توجه به سلامت و تندرستی زنان ، نخستین گام رشد جامعه است. ورزش، کلید موفقیت در این مسیر است. باید به بازنگری این سیاست نگاه ویژه و اهتمام جدی داشت.
به قلم دکتر بیتا بردبار آذری
پژوهشگر و فعال حوزه سلامت زنان و خانواده