منهای فوتبال- ابوریحان در کتاب عظیم خود، تحقیق ما للهند (بیان آنچه از هند است)، در فصلی که به ابتکارات هندیان اشاره می کند دو چیز را اسم می برد: نخست، نرد که بازی قماربازان بوده است، و او توضیحی در آن مورد نمی دهد؛ احتمالاً چون هم در ایران شناخته شده بوده است و هم چون در دوره اسلامی حرام بوده است. و دیگر، شطرنج.
توضیحات او پیچیده، کوتاه و سردرگم کننده است؛ اغلب نویسندگانی که خواسته اند آن را درک کنند توضیحاتی به آن افزوده اند که با نحوه امروزی بازی و قوانین آن سازگار است.
در صورتی که تضویحات ابوریحان نشان می دهد شطرنج نزد هندیان بسیار از شیوه امروزی آن دور بوده است. دست کم آن را چهار بازیکن داشته است و نحوه چینش مهره های آن کاملاً متفاوت است، هرچند که هنوز شباهت های قوانین و اسامی برقرار است. همین توضیحات کوتاه ابوریحان مهمترین سند تاریخی درباره تاریخ شطرنج در جهان است، به نحوی که تاریخ نگاری معاصر سوای گزارش او چیزی جز حدس و گمان نداشته باشد.
ریچارد ایل (Richard Eales) در تایید همین معنا گفته است برای تاریخ شطرنج قبل از سال ۶۰۰ میلادی هیچ منبع مستندی موجود نیست و این منبع، همان گزارش ابوریحان است.
#آرشیوی
ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد (۱۹۵۸) تحقیق ما للهند من مقولة مقبولة في العقل أو مرذولة، حیدرآباد دکن: مطبعة مجلس دائرة المعارف العثمانیة، صص. ۱۴۶-۱۴۸. Averbakh, Yuri (۲۰۱۲) A History of Chess, USA: Russell Enterprice Inc. pp. ۱۱-۱۲.